Syczek groźny

Syczek groźny
	Otus hartlaubi
	(Giebel, 1872)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	sowy
Rodzina	puszczykowate
Podrodzina	puszczyki
Rodzaj	Otus
Gatunek	syczek groźny
Synonimy
	Athene leucopsis Hartlaub, 1849; Noctua Hartlaubi Giebel, 1872; Athene hartlaubi Giebel, 1872;
	Athene leucopsis Hartlaub, 1849; Noctua Hartlaubi Giebel, 1872; Athene hartlaubi Giebel, 1872;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie
	Systematyka w Wikispecies

Syczek groźny^[3] (Otus hartlaubi) – gatunek małego ptaka z rodziny puszczykowatych (Strigidae). Słabo poznany ptak występujący endemicznie na Wyspach Świętego Tomasza i Książęcej. Narażony na wyginięcie.

Występowanie

Syczek groźny występuje endemicznie na Wyspie Świętego Tomasza^[2]^[4]^[5]^[6]. Doniesienia o małej sowie z Wyspy Książęcej mogą dotyczyć tego gatunku, lecz przeprowadzone pod koniec XX wieku poszukiwania nie przyniosły żadnych dowodów na jego tam obecność^[6].

Systematyka

Taksonomia

Gatunek opisany naukowo przez Christopha Giebla w 1872 roku pod nazwą Noctua Hartlaubi^[7]. Wprawdzie w 1849 roku Gustav Hartlaub opisał ten gatunek pod nazwą Athene leucopsis^[8], lecz nazwa ta okazała się zajęta dla gatunku (obecnie Ninox leucopsis) opisanego przez Johna Goulda w 1838 roku^[9]. Jako miejsce typowe autor podał Wyspę Świętego Tomasza^[7]. Pokrewieństwo w stosunku do innych taksonów z rodzaju Otus niepewne. Gatunek był uważany za bliżej powiązanego z syczkiem malgaskim (O. rutilus) niż z jakimkolwiek innym afrykańskim gatunkiem, jednak wydawany głos podobny jest do głosu syczka afrykańskiego (O. senegalensis)^[4]. Sugerowano również, że O. hartlaubi jest podgatunkiem syczka zwyczajnego (O. scops), jednak różni się od niego znacznie morfologią i wydawanym głosem^[4]. Takson monotypowy^[5]^[4].

Etymologia

Nazwa rodzajowa pochodzi od łacińskiego słowa otus – „mała sowa błotna” (od greckiego ωτος ōtos – „sowa błotna”)^[10]. Epitet gatunkowy honoruje Gustava Hartlauba (1814–1900), niemieckiego ornitologa i kolekcjonera, autora pierwszego opisu tego gatunku^[10].

Morfologia

Długość ciała 16–19 cm, masa ciała średnio 80 g^[4]. Mały gatunek syczka z maleńkimi „uszami”. Szlara koloru jasnorudo-brązowego, broda i brwi białe. Korona i górne części ciała rudo-brązowe z rudymi i czarnymi liniami. Barkówki czarne z białymi plamami na końcach. Płowo-białe cętkowanie na lotkach, na ogonie wąskie, płowe paski. Dolne części ciała z drobnymi brązowymi, rudymi, czarnymi i białymi liniami. Skok nieupierzony, tęczówki i dziób żółte. Opisana została szaro-brązowa odmiana tego ptaka, ale najwyraźniej jest bardzo rzadka^[4]. Osobniki młodociane o bledszym upierzeniu^[4].

Głos

Wysokie, gwiżdżące trele „hu-hu-hu-…”, które nieznacznie rosną, stając się wyższe i łagodniejsze niż u syczka zwyczajnego czy syczka afrykańskiego, słyszane w odstępach co 15–20 sekund. Zarejestrowano również niskie, chrapliwe „kowi”. Głos syczka groźnego można usłyszeć w ciągu dnia, jak również o zmierzchu i w nocy^[4].

Ekologia

Siedlisko i pokarm

Gatunek najprawdopodobniej osiadły, zamieszkujący gęste liściaste lasy pierwotne i wtórne oraz plantacje, do wysokości 1300 m n.p.m.^[4] Najczęściej spotykany w lasach wtórnych i na plantacjach goździków i mango na wysokości średnio 400 m n.p.m.^[4]

Badania zawartości żołądka wskazują, że syczek groźny poluje na owady, takie jak koniki polne, chrząszcze i ćmy, znaleziono również jakieś małe jaszczurki^[4]. Gatunek ten wydaje się być częściowo prowadzącym dzienny tryb życia^[4]. Pokarm zdobywa w niższych partiach lasu, polując z dogodnego miejsca od 1,5 do 10 m nad ziemią, rzucając się na zdobycz^[4]. Pożywienie zbiera również z liści lub poluje w locie jak jastrzębie, okazjonalnie poluje także na ziemi^[4].

Rozród

Samce z aktywnymi gonadami widywane w sierpniu, zaś opierzone pisklęta w październiku^[4]. Mogą rozmnażać się przed rozpoczęciem krótkiej pory deszczowej w okresie od sierpnia do października^[4]. Brak innych informacji na temat rozrodu tego ptaka.

Status i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody od 2000 roku zaliczany jest do kategorii VU (ang.: Vulnerable, narażony na wyginięcie); wcześniej, w 1994 roku sklasyfikowany został jako gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened)^[2]. Gatunek umieszczony w II załączniku CITES^[11]. Populację szacuje się 250–999 dojrzałych osobników^[6]. Zagrożeniem dla tego gatunku może być konkurencja ze strony płomykówki zwyczajnej (Tyto alba) i kotów domowych^[4]. Pestycydy w dużym stopniu wykorzystywane na Wyspie Świętego Tomasza w latach 1963–1973, prawdopodobnie miały negatywny wpływ na populację tego gatunku^[4].

Uwagi

↑ Greckie λευκος leukos – „biały”; οψις opsis – „twarz”.

Przypisy

↑ ^a ^b Otus hartlaubi, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c Otus hartlaubi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Striginae Leach, 1820 – puszczyki (wersja: 2020-01-13). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-04-05].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r D.W. Holt, R. Berkley, C. Deppe, P. Enríquez Rocha, J.L. Petersen, J.L. Rangel Salazar, K.P. Segars, K.L. Wood, E. de Juana (1999): Sao Tome Scops-owl (Otus hartlaubi). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2014. [dostęp 2015-12-19]. (ang.).
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Owls. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-04-05]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c J. Ekstrom, N. Peet, P. Robertson, M. Starkey, A. Symes, J. Taylor: Sao Tome Scops-owl Otus hartlaubi. BirdLife International. [dostęp 2021-09-23].
↑ ^a ^b Ch.G.A. Giebel: Thesaurus ornithologiae: Repertorium der gesammten ornithologischen Literatur und Nomenclator sämmtlicher Gattungen und Arten der Vögel, nebst Synonymen und geographischer Verbreitung. Cz. 1. Lipsk: Brockhaus, 1872, s. 448. (niem.).
↑ G. Hartlaub. Description de cinq nouvelles espèces d'Oiseaux de l'Afrique occidentale. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 2° Série. 1, s. 496, 1849. (fr.).
↑ J.L. Peters: Check-list of birds of the world. Cz. 4. Cambridge: Harvard University Press, 1940, s. 109. (ang.).
↑ ^a ^b Otus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-17] (ang.), [archiwum].
↑ Joint Nature Conservation Committee: Checklist of birds listed in the CITES appendices and in EC Regulation 338/97. Wyd. 6. Joint Nature Conservation Committee, 2001, s. 159. (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótki film. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[a-2] Greckie λευκος leukos – „biały”; οψις opsis – „twarz”.

[itis-1] Otus hartlaubi, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-3] Otus hartlaubi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-4] Nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Striginae Leach, 1820 – puszczyki (wersja: 2020-01-13). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-04-05].

[hbwalive-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r D.W. Holt, R. Berkley, C. Deppe, P. Enríquez Rocha, J.L. Petersen, J.L. Rangel Salazar, K.P. Segars, K.L. Wood, E. de Juana (1999): Sao Tome Scops-owl (Otus hartlaubi). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2014. [dostęp 2015-12-19]. (ang.).

[ioc-6] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Owls. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-04-05]. (ang.).

[birdlife-7] J. Ekstrom, N. Peet, P. Robertson, M. Starkey, A. Symes, J. Taylor: Sao Tome Scops-owl Otus hartlaubi. BirdLife International. [dostęp 2021-09-23].

[Giebel-8] Ch.G.A. Giebel: Thesaurus ornithologiae: Repertorium der gesammten ornithologischen Literatur und Nomenclator sämmtlicher Gattungen und Arten der Vögel, nebst Synonymen und geographischer Verbreitung. Cz. 1. Lipsk: Brockhaus, 1872, s. 448. (niem.).

[Hartlaub-9] G. Hartlaub. Description de cinq nouvelles espèces d'Oiseaux de l'Afrique occidentale. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 2° Série. 1, s. 496, 1849. (fr.).

[Peters-10] J.L. Peters: Check-list of birds of the world. Cz. 4. Cambridge: Harvard University Press, 1940, s. 109. (ang.).

[hbwalive2-11] Otus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-17] (ang.), [archiwum].

[cites-12] Joint Nature Conservation Committee: Checklist of birds listed in the CITES appendices and in EC Regulation 338/97. Wyd. 6. Joint Nature Conservation Committee, 2001, s. 159. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]